بازار خودرو ایران در ماه‌های اخیر با مجموعه‌ای از چالش‌های پیچیده و هم‌زمان روبه‌رو شده است؛ چالش‌هایی که از نوسانات شدید قیمت، کاهش عرضه، مشکلات گمرکی، ابهامات تعرفه واردات خودرو و اختلاف‌نظر میان نهادهای تصمیم‌گیر فراتر رفته و مستقیماً مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان داخلی را تحت تاثیر قرار داده است.
این وضعیت باعث شده موضوع واردات خودرو و واردات خودروی کارکرده دوباره به یکی از داغ‌ترین محورهای سیاست‌گذاری اقتصادی تبدیل شود؛ موضوعی که موافقان و مخالفان جدی دارد و هر دو گروه دلایل منطقی خود را مطرح می‌کنند.
چرا واردات خودرو باید ابزار تنظیم بازار باشد؟
به‌گفته مصطفی طاهری عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، واردات خودرو زمانی ارزشمند و مؤثر است که:
به تنظیم بازار کمک کند
- رقابت را افزایش دهد
- کیفیت خودروهای داخلی را بالا ببرد
- و دسترسی مصرف‌کننده به خودروهای باکیفیت را افزایش دهد
اما واردات بدون برنامه‌ریزی یا بدون در نظر گرفتن توان تولید داخلی می‌تواند فشار زیادی بر صنعت خودرو وارد کند و مسیر توسعه آن را مختل سازد.
طاهری تأکید می‌کند که واردات نباید به‌عنوان رقیب مستقیم تولید داخلی دیده شود، بلکه باید نقش ابزار تنظیم بازار را داشته باشد تا از انحصار جلوگیری و رقابت سالم ایجاد شود.
ابهام در تعرفه واردات خودرو؛ ریشه اصلی آشفتگی بازار
یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌ثباتی اخیر بازار، کاهش تعرفه واردات خودرو بدون تصویب مجلس بوده است؛ اقدامی که طبق قانون بودجه، غیرقانونی محسوب می‌شود و باعث سردرگمی گسترده در گمرک شده است.
پیامدهای کاهش غیرقانونی تعرفه:
- بلاتکلیفی در محاسبه حقوق ورودی
- تأخیر در ترخیص خودروهای وارداتی
- افزایش هزینه‌های واردکنندگان
- انتقال فشار مالی به مصرف‌کننده
- نوسان شدید قیمت‌ها و تشدید کمبود عرضه
- کاهش اعتماد فعالان صنعت خودرو
این شرایط نه‌تنها بازار را دچار آشفتگی کرده، بلکه می‌تواند باعث عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران و کاهش تولید داخلی شود.
کاهش سود بازرگانی خودرو؛ فرصت یا تهدید؟
سود بازرگانی یکی از ابزارهای کلیدی دولت برای مدیریت واردات است.
کاهش ناگهانی یا غیرکارشناسی آن ممکن است:
مزایا
- قیمت برخی خودروهای وارداتی را پایین بیاورد
- واردات را تسهیل کند
اما معایب جدی هم دارد:
- فشار مستقیم بر خطوط تولید داخلی
- افزایش وابستگی به واردات
- کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو
- آسیب به تولیدکنندگان کوچک
در مقابل، افزایش بیش از حد سود بازرگانی نیز واردات را محدود کرده و کمبود عرضه و رشد قیمت‌ها را ایجاد می‌کند.
بنابراین، سود بازرگانی باید هدفمند، کارشناسی‌شده و با نگاه بلندمدت تعیین شود.
مشکلات گمرک و اثر آن بر واردکنندگان و مصرف‌کنندگان
ابهامات تعرفه‌ای، گمرک را با چالشی جدی روبه‌رو کرده است.
گمرک عملاً نمی‌تواند:
مبنای دقیق محاسبه تعرفه را مشخص کند
با سرعت ترخیص انجام دهد
دستورالعمل‌های متناقض را اجرا کند
این وضعیت منجر به:
دپوی خودروها در گمرک
افزایش هزینه دموراژ
کاهش عرضه در بازار
افزایش قیمت نهایی برای مصرف‌کننده می‌شود.
راه‌حل قطعی، شفاف‌سازی کامل قوانین تعرفه‌ای و ایجاد یک سازوکار واحد و پایدار است.
آیا واردات خودرو می‌تواند قیمت‌ها را تعدیل کند؟
بله؛ واردات هدفمند می‌تواند:
- قیمت‌ها را کنترل کند
- رقابت ایجاد کند
- دسترسی به خودروهای باکیفیت را افزایش دهد
اما واردات بدون برنامه، بدون مدیریت ارزی یا با تعرفه‌گذاری اشتباه، می‌تواند:
- تولید داخلی را تضعیف کند
- وابستگی خارجی را افزایش دهد
- بازار را بی‌ثبات‌تر کند
بهترین راهکار، ترکیب واردات هدفمند با تقویت تولید داخلی است.
تعرفه بر اساس آلایندگی؛ راهی برای توسعه فناوری‌های نوین
کارشناسان معتقدند تعرفه‌ها باید بر اساس:
مصرف سوخت
سطح آلایندگی
فناوری مورد استفاده (برقی، هیبریدی، کم‌مصرف)
تعیین شوند.
این کار منجر به:
- افزایش واردات خودروهای پاک
- کاهش مصرف سوخت در کشور
- حرکت بازار به سمت فناوری‌های نو
- حمایت از محیط‌زیست
می‌شود.
ورود دیوان محاسبات به موضوع تعرفه واردات خودرو
ورود دیوان محاسبات نشان می‌دهد که موضوع تعرفه‌ها به مرحله رسیدگی حقوقی و اصلاح قانونی رسیده است.
اگر کاهش تعرفه غیرقانونی تشخیص داده شود:
- تعرفه‌ها ممکن است به حالت قبلی بازگردند
- یا اصلاحات جدیدی اعمال شود
- روند واردات ممکن است کندتر شود
اما در نهایت شفافیت بیشتری به بازار بازمی‌گردد ،شفافیت قانونی، مهم‌ترین نیاز فعلی بازار خودرو است.
جمع‌بندی
برای ایجاد بازار خودرو پایدار، رقابتی و قابل پیش‌بینی باید:
واردات خودرو هدفمند باشد
- تعرفه‌ها شفاف و قانونی تعیین شوند
- گمرک دستورالعمل واحد داشته باشد
- تولید داخلی در مسیر رقابت قرار بگیرد
- سیاست‌ها با نگاه بلندمدت اجرا شوند
تنها در این صورت می‌توان میان منافع مصرف‌کننده، تولیدکننده و واردکننده تعادل ایجاد کرد و بازار خودرو ایران را از چرخه نوسانات دائمی خارج نمود.
دیدگاه شما